Ποταμώ ουκ έστιν εμβήναι δις τω αυτώ (δε γίνεται να μπει κανείς στο ίδιο ποτάμι δυο φορές) Ηράκλειτος Το παράδειγμα του Λούτσου
Ο Ρότζερ βαν Όεκ, ιδρυτής της δημιουργικής σκέψης, εταιρείας με έδρα την Καλιφόρνια των ΗΠΑ και συγγραφέας του βιβλίου Εάν μη έλπηται ανέλπιστον ουκ εξευρήσει, η εφαρμογή της θεωρίας του Ηράκλειτου στην καθημερινή ζωή,εκδόσεις ενάλιος, μας προτείνει να επανεξετάσουμε την προσέγγιση μας. Τα νερά ενός ποταμού που κυλά αλλάζουν διαρκώς: κυλούν προς τα εμπρός και αναπληρώνονται συνεχώς. Ο Ηράκλειτος λέει ότι το σύμπαν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο: νέα πράγματα έρχονται, άλλα πεθαίνουν και όλα μεταμορφώνονται. Μια ματιά σε όσα συμβαίνουν γύρω μας, αρκεί για να επιβεβαιώσει ότι αυτό είναι αλήθεια. Καινούργιοι νόμοι ψηφίζονται, και άλλοι παύουν να ισχύουν. κοινωνικά και πολιτικά κινήματα αποκτούν απήχηση ενώ άλλα αποδυναμώνονται και χάνονται. Νέοι τρόποι συμπεριφοράς και έκφρασης έρχονται να αντικαταστήσουν τους παλιούς. Έτσι, είμαστε αναγκασμένοι να επανεξετάζουμε συνεχώς τις υποθέσεις μας και να σιγουρευόμαστε ότι οι στρατηγικές μας είναι κατάλληλες για τα προβλήματα ή τις ευκαιρίες που μας παρουσιάζονται.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το σύνδρομο του Λούτσου, που πήρε το όνομα του από τα πειράματα που έγιναν για να εξεταστεί η προσαρμοστική συμπεριφορά του λούτσου. Ο λούτσος- ένα επίμηκες, λεπτό ψάρι με κοφτερά δόντια- είναι ένα άγριο αρπαχτικό, η κύρια λεία του οποίου είναι τα μικρότερα ψάρια. Το πείραμα διεξήχθη με τον ακόλουθο τρόπο: ένα γυάλινο πλατύστομο δοχείο, γεμάτο με νερό και μικρά ψάρια, τοποθετήθηκε σε ένα μεγάλο ενυδρείο που περιείχε έναν λούτσο. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο λούτσος επιτέθηκε στα ψαράκια. Κάθε φορά όμως που το επιχειρούσε, χτυπούσε το ρύγχος και το κεφάλι του. Μετά από αρκετές απόπειρες, ο λούτσος έπαψε πλέον να επιτίθεται και αγνόησε τα ψαράκια. Κι εδώ φτάνουμε στο ενδιαφέρον σημείο: οι υπεύθυνοι του πειράματος άδειασαν το περιεχόμενο του δοχείου στο ενυδρείο, κι έτσι τα ψαράκια κολυμπούσαν ελεύθερα-ακόμα και μπροστά από το λούτσο- μόνο που τώρα ο λούτσος δεν τους επιτίθετο. Είχε συνδέσει τα ψαράκια με τον πόνο και δεν μπορούσε να προσαρμοστεί στην καινούργια πραγματικότητα ενός εύκολα προσβάσιμου, "ανώδυνου" γεύματος. Ο λούτσος αδυνατούσε να καταλάβει ότι .όσα είχε μάθει δεν είχαν πια νόημα, αφού οι συνθήκες είχαν αλλάξει.
Μόλις εδραιωθεί ένας κανόνας, ένας σχηματισμός ή μια συμπεριφορά, δύσκολα εξαλείφεται, ακόμη κι αν ο αρχικός λόγος ύπαρξης τους δεν υφίσταται πλέον. Πράγματι, η δημιουργική σκέψη δεν έχει να κάνει μόνο με την παραγωγή νέων ιδεών, αλλά και με την απάλειψη παλιών και ξεπερασμένων. Επομένως όταν εξετάζουμε έναν υπάρχοντα κανόνα, ένα πρόγραμμα ή μια πολιτική, είναι καλό να αναρωτιόμαστε πάντα "πως προέκυψε αυτός ο κανόνας;". Και στη συνέχεια, "εξακολουθούν να υπάρχουν οι λόγοι ύπαρξης του;"Αν η απάντηση είναι αρνητική, τότε διαγράφουμε τον κανόνα. τα ερωτήματα, λοιπόν είναι τα ακόλουθα: "Ποιες υποθέσεις πρέπει να αναθεωρήσετε; τι είναι ξεπερασμένο και πρέπει να απορριφθεί;"
Πηγή: Ρότζερ βαν Όεκ, άν μη έλπηται ανέλπιστον ουκ εξευρήσει, η εφαρμογή της θεωρίας του Ηράκλειτου στην καθημερινή ζωή,εκδόσεις ενάλιος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου