ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (Ε.Ε.Π.) ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΗ ΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΆΡΤΙΣΉ ΤΟΥ Ε.Ε.Π.

Επικοινωνία με το μαθητή

·         Να είστε σαφείς και συγκεκριμένοι

·         Να αποφεύγετε ασαφείς όρους όπως «αργότερα», «ίσως», «γιατί το έκανες;»

·         Μειώστε το ρυθμό της ομιλίας

·         Σπάστε τη δραστηριότητα σε μικρότερα βήματα

·         Δώστε από πριν σαφείς πληροφορίες για τυχόν αλλαγές

·         Ελκύστε την προσοχή οπτικά, λεκτικά ή σωματικά

·         Αποφύγετε τις ιδιωματικές φράσεις, τις λέξεις με διπλή έννοια ή το σαρκασμό.

·       Χρησιμοποιήστε οδηγίες που συνοδεύονται από χειρονομίες και με φυσική καθοδήγηση αρχικά βοηθήστε το μαθητή να τις εκτελέσει (π.χ. οδηγία: «κάτσε στην καρέκλα» που να συνοδεύεται από χειρονομία).

·         Αποφύγετε μεταφορικές φράσεις και νοήματα π.χ. βγήκα από τα ρούχα μου»

Ενθάρρυνση της επικοινωνίας με το μαθητή

·         Σταματάτε, ακούτε και περιμένετε

·         Παρακολουθείστε και ακούστε τις προσπάθειες για ανταπόκριση

·         Απαντήστε θετικά στις προσπάθειες

·         Μορφοποιήστε σωστά τη δραστηριότητα χωρίς να διορθώνετε

·         Ενθαρρύνετε την πρόσληψη και την επιλογή όταν είναι δυνατόν

·         Όταν το παιδί δεν επικοινωνεί αυθόρμητα, δεν τραβά την προσοχή κάποιου και δεν ζητά κάτι που χρειάζεται, μπορείτε να παρέχετε οπτικά συνθήματα για να το βοηθήσετε.

Παράδειγμα

Γράψτε έναν κανόνα:

«όταν δεν καταλαβαίνω τι πρέπει να κάνω, σηκώνω το χέρι μου και ζητώ βοήθεια»

Γράψτε τη φράση που ταιριάζει με την περίσταση.

«μπορείτε να με βοηθήσετε, σας παρακαλώ;»

Κοινωνική υποστήριξη

·         Προστατεύστε το παιδί από την κακομεταχείριση και την κοροϊδία

·   Εξηγείστε στο μαθητή τους κοινωνικούς κανόνες που ισχύουν. Π.χ. αν ο μαθητής κατανοεί καλύτερα με οπτικά μέσα, χρησιμοποιείστε σύμβολα και σκίτσα ζωγραφισμένα για να παρουσιάσετε τους κανόνες (π.χ. ένα απαγορευτικό Χ στο σκίτσο ενός μαθητή που τρώει μέσα στην τάξη κι ένα σκίτσο που δείχνει το μαθητή να τρώει έξω στην αυλή).

·         Επιβραβεύετε τους συμμαθητές του όταν του συμπεριφέρονται με συμπάθεια

·         Δημιουργείστε συνεργατικές καταστάσεις μάθησης όπου μπορεί να μοιραστεί τις επιδόσεις του

·         Δημιουργείστε ένα «σύστημα συντρόφου» σε κάθε τάξη. Αναγνωρίστε έναν-δυο συμμαθητές του που είναι πιο δεκτικοί και ενθαρρύνετέ τους ώστε να τον πλησιάζουν και να τον υποστηρίζουν.

·         Δώστε του την ευκαιρία να αναπτύξει συγκεκριμένες δεξιότητες μέσα από φυσικές δραστηριότητες με έναν συμμαθητή ή με μικρή ομάδα συμμαθητών.

·         Δομήστε δραστηριότητες όπου θα υπάρχουν προκαθορισμένες σχέσεις και τρόποι αλληλεπίδρασης

·         Εστιάστε στην κοινωνική διαδικασία και στο αποτέλεσμα αυτής

·         Δείξτε του πώς να συμπεριφέρεται σε κοινωνικούς υπαινιγμούς και να δώστε του μια λίστα απαντήσεων που θα μπορεί να τις χρησιμοποιεί σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις. Δείξτε του τι να πει και πώς να το πει.

·         Όταν χωρίς πρόθεση είναι προσβλητικός, χωρίς ευαισθησία ή αδιάκριτος πρέπει να του εξηγηθεί γιατί η απάντηση ήταν ακατάλληλη και ποια απάντηση θα ήταν η σωστή.

·         Διδάξτε εξατομικευμένα, κάνετε επαναλήψεις, και μορφοποιήστε συμπεριφορές μέσα από φυσικές καταστάσεις τις παρακάτω δεξιότητες: τη σειρά στη συνομιλία –τη φιλοφρόνηση –τη διαπραγμάτευση – την ανταπόκριση – την πρόσκληση – την αναμονή – το χαιρετισμό – τη διόρθωση διακοπών – τη συμμετοχή – την αποδοχή των απαντήσεων των άλλων – την αποδοχή των επιτυχιών των άλλων – την ανάληψη της αρχηγίας – την ακολουθία των ιδεών των άλλων – το πείραγμα και το αστείο.

·         Μοιραστείτε ενδιαφέροντα χρησιμοποιώντας τα δικά του ενδιαφέροντα

• Καθορίστε ποιος από το εκπαιδευτικό προσωπικό θα συνηγορεί για το μαθητή, θα επιλύει τα προβλήματα και θα τον διευκολύνει

• Εξατομικεύστε κοινωνικές ιστορίες δίνοντας συγκεκριμένες καταστάσεις και τονίζοντας την περιγραφή και τις προοπτικές

• Επικεντρώστε στην αλλαγή των μη αποδεκτών συμπεριφορών και αγνοείστε εκείνες που είναι απλά «περίεργες»

Να είστε ήρεμος/η, υπομονετικός/η,προβλέψιμος/η στη συνδιαλλαγή με το παιδί και να αντιμετωπίζεται τις καταστάσεις με χιούμορ.

Περιβάλλον και ρουτίνες

·         Οργανώστε ένα προβλέψιμο και ασφαλές περιβάλλον

·         Δημιουργήστε ένα εξατομικευμένο ημερήσιο πρόγραμμα που θα εμπεριέχει το είδος, τη μορφή και την ακολουθία των δραστηριοτήτων του μέσα στην ημέρα του.

·         Προσφέρετε σταθερές καθημερινές ρουτίνες

·         Αποφύγετε τις εκπλήξεις, τις αλλαγές στο πρόγραμμα, ή άλλες αλλαγές, άσχετα από το πόσο μικρές είναι και προετοιμάστε επιμελώς τις δραστηριότητες

·         Μιλάτε του σε καταστάσεις άγχους ή απομακρύνετε τον από αυτές

·         Δώστε του προσωπικό χώρο  για να χαλαρώνει

·         Μειώστε τους διασπαστικούς παράγοντες και την αισθητηριακή υπερφόρτωση τη φασαρία, τα οπτικά ερεθίσματα, τις μυρωδιές

·         Να καθησυχάσετε φόβους για το άγνωστο εκθέτοντας το παιδί 

σε νέες δραστηριότητες π.χ. σχολική γιορτή.

Παρουσίαση των υλικών

·         Παρουσιάζετε οπτικά

·         Δίνετε γραπτή εντολή ή πληροφορία, επιδεικνύετε, δίνετε φωτογραφίες ,εικόνες και γραπτή εντολή, μόνο εικόνες, μόνο αντικείμενα, ημερολόγια, χάρτες, διαγράμματα, μέσω του κομπιούτερ, μέσω του βίντεο.

·         Χρησιμοποιείστε εγκατεστημένες ρουτίνες

·         Επιμείνετε στο τι αναμένετε από το παιδί 

·         Διασπάστε την οδηγία σε μικρά εξελικτικά βήματα

·         Δώστε ευκαιρίες για επανάληψη

·         Δώστε την απαιτούμενη βοήθεια

Έλεγχος της συμπεριφοράς από το ίδιο το παιδί

·         Διδάξτε τη χρήση του χρονομέτρου ή άλλων οπτικών βοηθημάτων 

·         Δώστε ενθάρρυνση που είναι προσωπική, άμεση, συγκεκριμένη.

·         Ενθαρρύνετε τις επιλογές και τη λήψη αποφάσεων όταν πρέπει

·         Μεταφράστε τους σκοπούς σε δεξιότητες που πρέπει να διδαχθούν

·         Αποφύγετε την πίεση του να «είναι καλός» ή άλλες αφηρημένες προσδοκίες

·         Αποφύγετε την τιμωρία που μειώνει την αυτοπεποίθηση, αυξάνει το άγχος και δεν είναι και κατανοητή, όπως λ.χ με το σταμάτημα μια ρουτίνας, του ελεύθερου χρόνου, της άσκησης - με το να το στείλετε στο σπίτι του – επιτιμώντας το ή φωνάζοντας του

·         Αποφύγετε την τιμωρία για τη συμπεριφορά που είναι μέρος της διαταραχής:

αποφεύγει τη βλεμματική επαφή

μιλάει στον εαυτό του

έχει αργό χρόνο απάντησης

έχει έλλειψη «σεβασμού» για τους άλλους

επαναλαμβάνει λέξεις ή φράσεις

αναστατώνεται με πολύ κόσμο ή με τη φασαρία

είναι αγχωμένο

αναφέρεται διαρκώς σε ένα θέμα ή ενδιαφέρον

αναστατώνεται από την αλλαγή

Στις περισσότερες περιπτώσεις , όταν ένα παιδί με αυτισμό δεν μπορεί ή δεν κάνει κάτι, συνήθως υπάρχει κάτι στη δραστηριότητα που το μπερδεύει ή δεν έχει νόημα για αυτό ακόμη κι αν προηγουμένως το έκανε με επιτυχία

Οπτικά δομημένη εκπαίδευση

Το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα TEACCH και χρησιμοποιείται ευρέως από τη δεκαετία του 1970.

Βοηθά το παιδί να προετοιμαστεί για τις δραστηριότητες της ημέρας.

Οι μεταβάσεις και οι αλλαγές γίνονται ευκολότερα.

Οι προσδοκίες είναι σαφείς και το παιδί οργανώνεται πιο εύκολα.

Το πρόγραμμα  μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σχολείο στο σπίτι και στις εξόδους.

Φύλλα Εργασίας

Πρέπει να έχουν:

συγκεκριμένο διδακτικό στόχο εμφανή πλαίσια για συμπλήρωση από το μαθητή ευδιάκριτη γραμματοσειρά

Να περιέχουν πληροφορίες όπως:

Ø      ΠΟΙΕΣ δραστηριότητες έχω να κάνω

Ø      ΠΟΣΕΣ δραστηριότητες έχω να κάνω

Ø      ΠΟΤΕ τελειώνω τις δραστηριότητες

Ø      ΤΙ θα γίνει ΜΕΤΑ

Παράδειγμα 

Στόχος: Να γράφει και να διαβάζει το γράμμα τ με όλα τα φωνήεντα

Εκφώνηση : Γράψε  τα γράμματα που είναι μαζί

                          Διάβασε τις συλλαβές που έγραψες

τ        α             τα

τ        ο             __

τ        ι             __

      Παράδειγμα:

Στόχος να διακρίνει τα γράμματα τ και π σε συλλαβές δισύλλαβες λέξεις και προτάσεις

Εκφώνηση:     Διάβασε τις λέξεις

τόπι 

τάπα

παπί

τότε

ποτέ

2) ( Σε άλλη σελίδα Α4) :Γράψε ότι δείχνει κάθε εικόνα

3) ( Σε άλλη σελίδα Α4) Γράψε τις λέξεις που θα σου πω

____________________

____________________

Το πρόγραμμα του Γιώργου

Δευτέρα 18 Νοεμβρίου

__ Βάλε την εργασία σου στο γραφείο της δασκάλας

__ 8: 20Διάβασε φωναχτά το κείμενο στο βιβλίο της γλώσσας.

__ 9:00 Συμπλήρωσε το φύλλο εργασίας που σου δίνει η δασκάλα σου

__ 9:45 Διάλειμμα . Φάε το κολατσιό σου.

__ 10:00 Μαθηματικά με την κυρία Μαρία στο Τμήμα Ένταξης.

__ 10.45 Διάλειμμα . Τουαλέτα

__ 11:00 Γυμναστική στην αυλή με τον κύριο Γιάννη. Αν βρέχει θα πάτε στο γυμναστήριο.

__ 11.40 Διάλειμμα Βγες στην αυλή του σχολείου αν ο καιρός είναι  καλός.

__ 11:50 Μελέτη Περιβάλλοντος με την κυρία Άννα.

__ 11:55 Δώσε τη φωτογραφία με  την οικογένεια σου στην κυρία Άννα για να την κολλήσει στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης.

__ 12:35 Διάλειμμα. Βγες στην αυλή του σχολείου αν ο καιρός είναι  καλός

__ 12:40 Μουσική με την κυρία Ελένη.

__ 1:20 Τελείωσες για σήμερα. Θα πας στο σπίτι σου.

·         Μετά την ολοκλήρωση κάθε δραστηριότητας ο μαθητής διαγράφει ή σημειώνει δεξιά  ένα σύμβολο της αρεσκείας του ( *   ν   #  )ή γράφει ΝΑΙ

Το πρόγραμμα του Γιώργου μετά το σχολείο – Δευτέρα

• Άλλαξε ρούχα
• Πλύνε τα χέρια σου στο μπάνιο.
• Φάε το μεσημεριανό σου φαγητό
• Τάισε τα ψάρια
• Κάθισε μόνος σου στο δωμάτιό σου. Αν θέλεις ξάπλωσε στο κρεβάτι σου για να ξεκουραστείς
• 5:00 Δείξε στη μαμά σου τον κατάλογο των εργασιών σου για το σπίτι
• Εργασία για το σπίτι ακολούθησε τον κατάλογο
• Αφού τελειώσεις τις εργασίες σου μπορείς να ασχοληθείς με τον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή
• 6:30 Πήγαινε στο γυμναστήριο με την αδερφή σου
• 8:00 Φάε το βραδινό σου
• 8:30 Κοίταξε το πρόγραμμά σου για την επόμενη μέρα Βάλε στην τσάντα τα βιβλία και τα τετράδια που θα χρειαστείς
• 9:00 Φόρεσε τις πυτζάμες σου. Πλύνε τα δόντια σου
• 9:30 Σβήσε το φως
• Καληνύχτα – Φιλάκια

Το απογευματινό πρόγραμμα δραστηριοτήτων και καθηκόντων διαμορφώνεται από τους γονείς του μαθητή. Και εδώ μετά την ολοκλήρωση κάθε δραστηριότητας ο μαθητής διαγράφει ή σημειώνει δεξιά  ένα σύμβολο της αρεσκείας του ( *   ν   #  )ή γράφει ΝΑΙ

Γιατί χρησιμοποιείται το πρόγραμμα;

Η χρήση του προγράμματος σε σταθερή βάση

1.      Αξιοποιεί τις οπτικές δυνατότητες

2.      Προωθεί την ανεξαρτησία

3.      Κατανέμει το χρόνο για τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα

4.      Εκπαιδεύει στην ευελιξία

5.      Δομεί τις αναγκαίες μαθησιακές δεξιότητες

6.      Βοηθά ένα διεκδικητικό παιδί να δεχτεί πιο εύκολα οδηγίες από τους άλλους

Το ημερήσιο πρόγραμμα θα περιλαμβάνει:

·   το είδος και/ή τη μορφή των δραστηριοτήτων

·   το χώρο όπου θα πραγματοποιηθεί η δραστηριότητα (π.χ. τάξη, γυμναστήριο..)

·   τον εκπαιδευτικό με τον οποίο θα πραγματοποιηθεί η δραστηριότητα

·   το διδακτικό υλικό που θα χρησιμοποιεί ο μαθητής για την κάθε δραστηριότητα.

·   την ακολουθία των δραστηριοτήτων του μέσα στην ημέρα του.

Βασικά σημεία προσοχής είναι τα εξής:

Το πρόγραμμα θα πρέπει να βρίσκεται πάντοτε στην ίδια θέση (π.χ. πάνω στο θρανίο ή σε ένα σημειωματάριο μέσα στην τσάντα του)

Ο μαθητής θα πρέπει να διδαχθεί να «χρησιμοποιεί» το πρόγραμμά του.

Αισθητηριακές εμπειρίες

Η παρακάτω δραστηριότητα προτείνεται για να εντοπιστούν πιθανές ενοχλήσεις που προκαλούν ήχοι από το περιβάλλον

Βάζω σε κύκλο ή υπογραμμίζω τους θορύβους που με ενοχλούν και προέρχονται από :

·         Την ηλεκτρική σκούπα

·         Το τηλέφωνο που χτυπά

·         Τις κόρνες των αυτοκινήτων

·         Τις σειρήνες

·         Τα μηχανάκια που βάζουν μπρος

·         Τους ανθρώπους που μιλούν όλοι μαζί ( η λίστα μπορεί να εμπλουτιστεί με σχετικές πληροφορίες που θα δώσουν οι γονείς για το μαθητή)

Πολλά παιδία με αυτισμό ενοχλούνται από κάποιο είδος αφής ή μπορεί να τους αρέσει κάποιο συγκεκριμένο είδος αφής

Προτεινόμενη δραστηριότητα

Θα διαγράψω με μια γραμμή ότι δεν μου αρέσει και θα βάλω σε κύκλο ότι μου αρέσει

• ετικέτες ρούχων
• φερμουάρ
• ζώνες
• κοντά παντελόνια
• μακριά παντελόνια
• καπέλα  σκουφιά
• κασκόλ
• συνθετικό
• νάιλον
• όταν με φιλούν
• το μπάνιο
• το ντους
• το κολύμπι
• το χτένισμα
• το κούρεμα
• όταν με αγκαλιάζουν
• οι γιατροί ή οι νοσοκόμες όταν με ακουμπούν
• όταν με ακουμπούν ξαφνικά

παρόμοιες ασκήσεις μπορούν να εφαρμοστούν για την όσφρηση,  την όραση και τη γεύση

Προτεινόμενη δραστηριότητα:

Βάζω σε κύκλο ή υπογραμμίζω ότι είναι αλήθεια για μένα

Γράψιμο

• Μου αρέσει να γράφω στο τετράδιο
• Μου αρέσει να γράφω στον υπολογιστή
• Μου αρέσει να διαβάζω δυνατά ενώ οι άλλοι με ακούνε
• Θα ήθελα να γράψω για τους γονείς μου
• Θα ήθελα να γράψω για την αδερφή μου
• Θα ήθελα να γράψω για ………

Παρόμοιες ασκήσεις μπορούν να εφαρμοστούν για τη ζωγραφική, το παιχνίδι, τη μουσική, τον κινηματογράφο κτλ

Άνθρωποι γνωστοί και άγνωστοι

Για να ενθαρρύνουμε την κοινωνική επαφή πρέπει να γίνει ξεκάθαρο στο παιδί με αυτισμό ότι οι άνθρωποι είναι μέρος της ζωής, υπάρχουν στο σπίτι στο σχολείο, στα καταστήματα, περπατούν στο δρόμο, μερικές φορές είναι μόνοι και άλλες φορές σε ομάδες ή παρέες. Οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί έχουν διαφορετικές φωνές μαλλιά ρούχα άλλοι είναι παιδιά άλλοι νέοι και άλλοι γέροι.

Προτεινόμενες δραστηριότητες

Οι άνθρωποι στην οικογένειά μου:

Τα περισσότερα παιδιά ζουν με τους δυο γονείς τους Γράφω τα ονόματά τους:

1.      Το όνομα της μαμάς μου είναι____________________

2.      Το όνομα του μπαμπά μου είναι ________________ 

Μερικά παιδιά έχουν αδερφούς ή αδερφές. Γράφω το όνομα της αδερφής μου

1. Το όνομα της αδερφής μου είναι________

Στην οικογένεια ανήκουν οι παππούδες οι θείοι, οι θείες και τα ξαδέρφια. Γράφω τα ονόματά τους.

1. __________________
2. ___________________ κτλ

Βάζω σε κύκλο ότι είναι αλήθεια για μένα

• Έχω μια οικογένεια και ζούμε όλοι στο ίδιο σπίτι
• Έχω ένα αδερφό
• ‘Εχω μια αδερφή
• Η γιαγιά μου η… ζει στο δικό της σπίτι στο χωρίο κτλ

Παρόμοιες δραστηριότητες μπορούν να κατασκευαστούν για καινούριους ανθρώπους με τους οποίους θα έρθει ο μαθητής σε επαφή, το προσωπικό του σχολείο, τους συμμαθητές τις τάξεις ή άλλους σημαντικούς ανθρώπους.

Τι είναι φίλος

Φίλος είναι ένα άτομο που δεν ανήκει στην οικογένεια αλλά είναι σημαντικό για μένα.. Φίλος είναι ένα άτομο που είναι ξεχωριστό γιατί αρέσουμε ο ένας στον άλλο. Ο φίλος περνά χρόνο μαζί μου. Μας αρέσει να κάνουμε πολλά ίδια πράγματα.

Προτεινόμενη δραστηριότητα

Θα βάλω σε κύκλο ή θα υπογραμμίσω ότι είναι αλήθεια για μένα

• Δεν έχω φίλους
• Θα ήθελα να έχω φίλους
• Δε θέλω φίλους
• Έχω ένα φίλο . Το όνομά του είναι__________________
• Έχω πολλούς φίλους. Τα ονόματά τους είναι______________

Αυτά είναι τα πράγματα που μου αρέσει να κάνω με ένα φίλο.

1. ______________________
2. ______________________
3. ______________________

Θα βάλω σε κύκλο ή θα υπογραμμίσω ότι είναι αλήθεια για μένα

Μου αρέσει :

• Να παίζω με ένα φίλο τη φορά
• Να παίζω με πολλούς φίλους
• Να παίζω μόνος
• Να παίζω μερικές φορές μόνος και μερικές φορές με φίλους
• Να παίζω με αγόρια
• Να παίζω με κορίτσια
• Να παίζω με την αδερφή μου
• Να παίζω με _________ (όνομα)
• Να παίζω στην παιδική χαρά, κούνιες, μονόζυγο_____________________________
• Να κάνω ποδήλατο
• Να τρέχω
• ________________________________________________________

Το παιχνίδι με τους φίλους είναι διασκεδαστικό. Ορισμένα παιδιά θέλουν να έχουν φίλους αλλά δεν ξέρουν πώς να κάνουν φίλους.

Θέλω να  έρθει ένας φίλος στο σπίτι. Μπορώ να ετοιμαστώ ακολουθώντας έναν κατάλογο.

1. Θα καλέσω ένα φίλο στο σπίτι για δυο ώρες.
2. Οι γονείς μου θα κάνουν ένα πρόγραμμα που θα ακολουθήσουμε ο φίλος μου κι εγώ (επιτραπέζιο παιχνίδι , ηλεκτρονικό παιχνίδι, κολατσιό, παιδική βιντεοταινία, κτλ)
3. Αν μαλώσουμε θα πω συγνώμη
4. Μετά θα πω «ας παίξουμε ξανά μαζί».
5. Θα φτιάξουμε έναν κατάλογο με πράγματα που αρέσουν και στους δύο

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ

Επιδιώξτε, ενθαρρύνετε και καθιερώστε τη συνεργασία και τη συχνή επικοινωνία με τους γονείς του μαθητή. Καθιερώστε:

v     Συχνές συναντήσεις

v     Τετράδιο επικοινωνίας του εκπαιδευτικού με τους γονείς που θα συνδέει το σπίτι και το σχολείο σε καθημερινή βάση καθώς αμφίδρομα μεταφέρονται πληροφορίες.

v     Τηλεφωνική επαφή του εκπαιδευτικού με τους γονείς

v     Παράδοση του εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος (σε αντίγραφο) στους γονείς, έτσι ώστε να προετοιμάζουν κατάλληλα το μαθητή

v     Αποστολή εργασιών του μαθητή στους γονείς του.

Το Ε.Ε.Π. το επιμελήθηκε η Κα Νιάκα Ευγενία, Ειδική Παιδαγωγός, Προϊσταμένη ΚΕΔΔΥ ( Κέντρο Διαφοροδιάγνωσης Διάγνωσης & Υποστήριξης)  Κοζάνης 

Το κόμμα (,) και η σωστή του χρήση

Το κόμμα είναι το πιο συχνό σημείο στίξης. Η χρήση του είναι απαραίτητη προκειμένου να αποφεύγονται παρανοήσεις και να γίνεται ευκολότερη η ανάγνωση. Ωστόσο, το κόμμα είναι το σημείο στίξης που δυσκολεύει περισσότερο, επειδή η λειτουργία του είναι πολύπλοκη και μερικές φορές αντιφατική, γι’ αυτό μετά από τους βασικούς κανόνες θα δώσουμε έμφαση σε δύο εξαιρετικές περιπτώσεις.

Βασικοί Κανόνες:

-Το ρήμα δεν πρέπει να χωρίζεται με κόμμα από το υποκείμενο, ούτε το αντικείμενο και το κατηγορούμενο από το ρήμα. (Το παιδί μπαίνει στο λεωφορείο / Η γη είναι στρογγυλή)

-Δεν χωρίζονται με κόμμα λέξεις ή προτάσεις που συνδέονται με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους και, ούτε, μήτε, με τους διαχωριστικούς ή, είτε (εκτός αν είναι περισσότεροι από δύο), με το αντιθετικό επίρρημα παρά και με τον συγκριτικό σύνδεσμο παρά.(Θα κοιμηθείς εδώ ή θα φύγεις; / Είτε μείνεις είτε φύγεις το ίδιο μου κάνει / Προσπαθεί πάντα παρά τις δυσκολίες / Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή)

Το κόμμα χρησιμοποιείται:

- Στο αναφορικό «ό,τι» (Θα κάνω ό,τι θέλεις)

- Στους αριθμούς για τη διάκριση των δεκαδικών ψηφίων (Το αγόρασα 3,50 ευρώ)

- Στην κλητική προσφώνηση (Μαρία, έλα γρήγορα)

- Για να χωρίσει αρνητικά ή βεβαιωτικά μόρια στην αρχή της πρότασης (Βέβαια, θα έρθω)

- Για να χωρίσει *όμοιους όρους σε ένα ασύνδετο σχήμα (Ο δάσκαλος σήμερα ζήτησε από τον Κώστα, τη Γεωργία, τον Τάσο και τη Στέλλα να διαβάσουν το μάθημα.) *επίθετα που προσδιορίζουν το ίδιο ουσιαστικό (Υπήρξε πάντοτε μια καλή, τρυφερή, στοργική μητέρα.)*ρήματα που έχουν το ίδιο υποκείμενο (Το πρωί ξύπνησα στις 7:30, ετοιμάστηκα, έφαγα πρωινό, πήρα την τσάντα μου και έφυγα για το σχολείο.)

- Στην επεξήγηση ή παράθεση, πριν και μετά τη λέξη (Ο φίλος μου, ο Κώστας, αγόρασε καινούργιο ποδήλατο.)

- Στην παρατακτική αντιθετική σύνδεση, και κυρίως πριν από τον αντιθετικό σύνδεσμο αλλά (Του το είπα, αλλά δεν ήρθε) Όταν όμως η αντίθεση βρίσκεται σε έναν όρο της πρότασης δεν χρειάζεται κόμμα (Γύρισε κατάκοπος αλλά ευτυχισμένος)

- Κόμμα μπαίνει για να διαχωρίσει τις δευτερεύουσες προτάσεις από τις κύριες, εκτός εάν αυτές αποτελούν αντικείμενο ή υποκείμενο ρήματος. (Στον Σπύρο αρέσουν τα πορτοκάλια, ενώ η Μαρία τα σιχαίνεται / Κατάλαβα όσα μου είπες).

- Βάζουμε κόμμα όταν δηλώνεται επιρρηματική σχέση (αιτία, τόπος, χρόνος, υπόθεση κ.λπ.) για κάποιον όρο πλην του ρήματος, κυρίως όταν η πρόταση είναι αρκετά μεγάλη. 

(Δεν μπόρεσα να φτάσω στην ώρα μου, επειδή υπήρχε κυκλοφοριακή συμφόρηση) / Πήγαινε όπου θέλεις)

      

Ειδικές περιπτώσεις:

Και

Σύμφωνα με τον κανόνα πριν από το «και» δεν χρησιμοποιείται κόμμα. Αυτό εξαρτάται όμως από τη φύση του συνδέσμου. Όταν είναι συνδετικός δεν χρειάζεται κόμμα αφού συνδέει όμοια πράγματα. (Ο Τάκης πλύθηκε και ντύθηκε)

Όταν όμως υπάρχει αλυσίδα όρων που συνδέονται μεταξύ τους με «και» ενώ το τελευταίο «και» εισάγει μία νέα πρόταση, τότε το κόμμα συνιστάται. (Αγόρασε δώρα για τους γονείς του, τα αδέρφια και τους φίλους του, και ξόδεψε όλα του τα χρήματα)

Κόμμα χρησιμοποιείται επίσης πριν από το «και» όταν υπάρχει ασυνέχεια στη ροή του λόγου. Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει σχεδόν πάντοτε αλλαγή υποκειμένου και συχνότατα μορφολογική ασυμμετρία των προτάσεων. (Η αντίδραση της Μαίρης ήταν άμεση, και υπήρχαν λόγοι σοβαροί γι’ αυτό)

Όταν ο σύνδεσμος «και» είναι προσθετικός ή έχει αντίθετη σημασία ή σημασία άλλου συνδέσμου, τότε μπαίνει κόμμα. (Πόνεσε πολύ, και (=αλλά) δεν είπε τίποτα)

Αναφορικά (που, ο οποίος)

Η δυσκολότερη περίπτωση είναι η θέση κόμματος πριν από μία αναφορική πρόταση που ακολουθεί το υποκείμενο, επειδή η λανθασμένη χρήση του κόμματος αλλάζει το νόημα της πρότασης. (Τα δέντρα του κήπου που είναι οπωροφόρα χρειάζονται κλάδεμα αυτή την εποχή =μόνο τα οπωροφόρα χρειάζονται κλάδεμα / Τα δέντρα του κήπου, που είναι οπωροφόρα, χρειάζονται κλάδεμα αυτή την εποχή =τα δέντρα είναι όλα οπωροφόρα)

Όταν οι επιθετικές αναφορικές προτάσεις είναι προσδιοριστικές (όταν είναι απαραίτητο συμπλήρωμα του λόγου) δεν παίρνουν κόμμα.(Το βιβλίο που/το οποίο διάβασα ήταν ενδιαφέρον)

Όταν είναι μη προσδιοριστικές (όταν δεν είναι απαραίτητο συμπλήρωμα του λόγου), το κόμμα είναι απαραίτητο. (Αυτό το βιβλίο, που/το οποίο διάβασα χτες, ήταν ενδιαφέρον)]

πηγή: εδώ